İnsanlar son dönemlerde artık bir ayrılık ve yalnızlık dönemine girmektedir. Kendini topluma kabul ettiremeyen ve yalnızlaşan insan, kaygılarını azaltmak için çeşitli savunma mekanizmalarını geliştirmektedir. Anneden ayrılış, toplumun insanı yalnızlaştırması, sevgisizlik ve bunun karşısında duyduğu kaygı, bağımlılık yapıcı madde kullanımını yaygınlaştırmakta ve yaşamla ancak bu yolla başa çıkabileceklerini düşünmektedirler.
Sorunların çözümü için kullanılan madde, kişiyi uygun düşünme ve sağlıklı karar alma davranışından uzaklaştırır. Belli zaman sonra madde kişi için yaşam biçimi olmaya başlar. Bununla beraber kendini çözümsüz hissetmeye başlaması, madde kullanımını arttırmaktadır. Zararlı maddelere olan bağımlılık, günümüzde ölümler ve ciddi sağlık sorunlarının temelinde yer alan sebeplerden birisidir. 1950-2000 yılları arasında madde ile bağlantılı hastalıklar nedeniyle 60 milyon insan hayatını kaybetti.
Kullanılan madde miktarının sorunlara rağmen giderek arttırılması, bırakma çabalarının boşa çıkması, maddeyi sağlamak, kullanmak veya bırakmak için çok fazla zaman harcanması, sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin azaltılması veya bırakılması belirtilerinden sadece 3’ünün 12 aylık bir gün içerisinde görüldüğü kişi bağımlıdır.
Bağımlılık bir süreç içinde gelişir. Kişi önce dener, sonra düzenli kullanmaya başlar. Bağımlılığın evreleri vardır. Hazırlık evresi, ilk madde kullanımı, madde kullanmayı sürdürme, ilerleme evresi, bırakma evresi, tekrar maddeyi düşünme, tekrar madde kullanımı ve tekrar madde kullanmaya başlama evreleridir.
Madde kullanımına yol açan bazı etkenler vardır. Arkadaş grubuna bağlı etkenler, kişinin arkadaşlarının da madde kullanmasıdır. Arkadaş grubuna bağlılık ve yönelmenin fazla olduğu kişilerde madde kullanımı artmaktadır.
Aile büyüklerinden biri madde kullanıyorsa, bu kişide madde kullanımı daha sıktır. Ebeveyn-çocuk arasında yakınlık ve bağlılığın olmaması, uygun olmayan disiplin yöntemlerinin varlığı madde kullanımı artıran risk etkenleri arasındadır.
Erken çocukluk döneminde öfkeli, sinirli olma, erken yaşlarda davranış problemleri olan kişilerde madde kullanımı daha fazladır.
Ülkemizde sigaraya başlama yaşı 10-11, uçucu madde kullanım yaşı 11-12, hap kullanım yaşı 16-17, esrar kullanım yaşı 16 ve eroin kullanım yaşı 18-19 yaş aralıklarındadır. Madde kullanımı, ergenlerde düşük benlik saygısı ve okul sorunları ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Bu dönemde madde kullanımı nöron ve sinaps gelişimini olumsuz etkilemekte ve ileri yaşlarda şizofreni ve diğer hastalıklara neden olduğu kanıtlanmıştır.
Ailelerin yapması gerekenler nelerdir?
Açık, samimi ve inandırıcı olun, öğüt vermeyin.
Korkularınıza ve önyargılarnıza dayanarak konuşmayın.
Genellemeler ve kıyaslamalar yapmaktan kaçının.
‘Benim çocuğum asla kullanmaz’ demeyin, ona zararlarından bahsedin.
Hayal kırıklığı ve çaresizlik duygusuyla, öfkeyle hareket etmeyin.
‘Ben seni bunun için mi yetiştirdim? Her şey bitti artık’ gibi cümleler kurmayın.
Anlık kararlar almayın.
Uzman yardımı alması için samimi bir yaklaşımla onu ikna edin.
Madde bağımlılığı tedavisinde en önemli etken, ona maddenin kendi hayatı üzerinde kötü taraflarını göstermek ve olumsuz etkilerin farkındalığını arttırmaktır.
