Son zamanlarda yoğun bir şekilde artış gösteren ve bugünlerde insanların paralarını kaptırdığı bir ortama dönüşen kripto para kullanımın insanlar üzerinde bazı olumsuz etkilerini görmekteyiz. Akla gelen ilk soru ise; kripto para kullanımın, bağımlılığın bir çeşidi olup olmadığıdır.
Kripto para birimleri bir merkez bankası tarafından desteklenmeyen dijital para birimleridir. Hisse senedi gibi alınıp satılmaktadır. Değerleri de hisseler gibi dalgalanmaktadır. İlk kripto para birimi Bitcoin olduğu bilinmektedir ve şu anda piyasanın yaklaşık %70’lik payından fazlası ile şu anda en büyüğü konumundadır. Çoğu insan için, zengin olmanın kolay bir yolu gibi görünmektedir fakat tüm kumar türleri gibi, son derece bağımlılık yapabilir. Önceki yıllarda, günlük ticaret yalnızca finans şirketleri ve yatırım uzmanları tarafından yapılmaktaydı. Ancak artık bu tür işlemler internet bağlantısı olan herkese açık bir şekilde yapılmaktadır (Griffiths, 2018).
Söz konusu kazanç olduğunda bu durumun içine şans faktörü dahil olmaktadır. Çoğu zaman ise kaybederler ve büyük kayıplar verirler, ancak kısır bir düşüş döngüsü içinde olduklarından, kayıplarını telafi etmeye çalışmak için “intikam ticareti” denen şeyi yaparlar ve devam ederler. Bu tam bir felaketin reçetesidir ve kısır döngüdür.
İnternet, akıllı telefonu olan herkesin, fiyatların birkaç saniyede bir güncellendiği küresel pazarlara anında erişmesini sağlar. Fiyat dalgalanmalarını izlemek zorlayıcıdır ve bazı durumlarda bağımlılık yapabilir. Yüksek riskli, dalgalanan kripto para piyasası, gerçeklikten kaçış ve heyecan sağladığından dolayı bağımlı kişilere de hitap etmektedir. Dahası yapılan araştırmalara göre bu durum bireylerin işlevselliğini düşürmektedir. Ayrıca bireylerin günlük hayatlarında ekonomik, sosyal ve duygusal kayıplara yol açtığı bilinmektedir (Shaffer, & Kidman, 2004).
Davranışçı perspektife göre ödül beklenen davranışı arttırmaktadır tamda bu nokta elde edilen kar elde edildiğinde, beyinde ödül algısı yaratmaktadır. Dolayısıyla beyinde dopamin akışı ve diğer “iyi hissetme” nörotransmiterleri salınır. Bu da aşırı bir zevk duygusu ile sonuçlanır. Tıpkı uyuşturucu veya alkol bağımlılığında olduğu gibi, beyin onu diğer yaşam zevklerinden daha az alabildiğinden, birey bu dopamin hücumunu gittikçe daha fazla arar. Kripto para kazanımlarının tetiklediği coşku duygusu, kripto ticaretini ve yatırımı bu kadar bağımlılık yapan şeydir. Düşüşler ve kayıplar acı vericidir, bir alkolik veya uyuşturucu bağımlısı için geri çekilmeye benzer ve bireyin odak noktası, bir sonraki ticaretini yapmaya veya fiyatın kendi lehine döndüğünü görmeye döner. Beynin ötesinde, kripto para birimi ticaretinin kariyerin aksine tam anlamıyla bir bağımlılığa dönüşmesine katkıda bulunan birçok başka faktör vardır. Örneğin; çevrimiçi değişimlerin ve mobil cihazlardan erişimin artmasıyla, kripto para birimi ticareti her zamankinden daha kolay ve erişilebilir hale geldi. Kripto para birimi ticareti artık yaygın ve daha kabul edilebilir hale geldiğinden, sevdikleriniz tarafından sorunlu olarak sorgulanması daha az olası olabilir.
Bitcoin ve diğer kripto para bağımlılıkları, birey ve sevdikleri üzerinde yıkıcı ve geniş kapsamlı bir etkiye sahip olabilir. Şimdiye kadar yapılan araştırmalar ve diğer sorunlu kumar oynama davranışlarından çıkarılabilecek sonuçlar, kripto para bağımlılığının stres, anksiyete, depresyon ve mani gibi ruh sağlığı semptomlarına yol açabileceğini göstermektedir. Bireyler gece yarısı fiyat hareketlerini ve pozisyonlarını kontrol etmeye yöneldiklerinden, uykusuzluk gibi sorunlara da yol açabilir. Bazı kişiler, uzun süre uyanık kalmalarına yardımcı olmak için aşırı kafein veya diğer uyarıcı kullanımına yönelebilir. Bu tür faaliyetler görsel veya işitsel halüsinasyonlara ve psikolojik sorunlara bile yol açabilir. Ruh sağlığının ötesinde, kripto bağımlılığı kişinin hayatının diğer birçok alanını etkileyebilir. Bireyler kripto para alım satımlarıyla meşgul hale geldikçe, kariyerleri, hijyeni ve aileleri gibi önemli yaşam yükümlülüklerini ihmal etmeye başlayabilirler. Bu nedenle, kripto para birimi ticaretine bağımlı olan bir bireyin aile üyeleri önemli ölçüde acı çeker ve çoğu zaman sevdiklerinin bir sorunu olduğunu fark eden ilk kişilerdir (Cantwell, 2020).
Kripto para ticareti ve yatırımı son derece karlı olabilir, ancak aynı zamanda son derece riskli ve önemli kayıplara da neden olabileceği unutulmamalıdır. Herhangi bir kumar bağımlılığında olduğu gibi, kayıplar o kadar şiddetli olabilir ki, kripto ticaretine bağımlı olan bireyler, intihar düşüncesi ve intihar riski yüksek olabilir. Bu sonuçlara ulaşmak için kripto para bağımlılığı konusunda yeterli araştırma yapılmamıştır, ancak bireyler kripto bağımlılığının potansiyel zarar verici etkilerinin farkında olmalı ve bağımlılık belirtilerinin yanı sıra intihar düşüncesi belirtilerine de dikkat etmelidir.
Kripto para bağımlılığının bazı işaretleri vardır. Çok fazla strateji olmadan, yüksek risk altında tatmin veya heyecan elde etmek için büyük bahisler yapmak. Kripto para birimleri konusunu takıntılı bir şekilde sürekli kontrol etmek için meşguliyeti zorunlu hale getirmek. Bir zamanlar zevkli bulduğu sosyal ve boş zamanlarını bahis için harcamak. Heyecan ve zevk için sürekli kripto para ile ilgilenmek. Kripto para ticaretini zorunlu olarak algılamak ve bu faaliyette bulunmak için güçlü dürtü ve istek içinde olmak. Bu tarz faaliyetleri sevdiklerinden saklamak veya yalan söylemek zorunda kalmak. İhtiyaçlara veya faturalara harcanacak parayı kripto ticareti için kullanmak, borç almak veya varlık satmak.
Bu belirtilerden en az birinin olduğunu düşünüyorsanız bir ruh sağlığı uzmandan destek almak, uyumsuz davranışlarınızı keşfetmeye değer olabilir. Sağlıkla kalın.